آشنايي با لقاح مصنوعي
لقاح مصنوعي، لقاحي در خارج از بدن يا آي‌وي‌اف (به انگليسي: IVF، مخفف in vitro fertilization) روشي است كه در آن سلول هاي تخمك را در شرايط آزمايشگاهي با اسپرم بارور مي كنند و يك يا چند سلول تخم به دست آمده را پس از گذشت چند مرحله تقسيم سلولي «۸ سلولي» يا «جنين ۵ روزه»، در رحم قرار مي‌دهند تا روند رشد جنين به‌طور طبيعي ادامه پيدا كند. در اين روش ابتدا تخمك گذاري در زن را القا مي‌كنند و پس از اينكه تعداد مناسبي تخمك به دست آمد آنها را در آزمايشگاه كشت مي‌دهند.
پس از اينكه تخمك‌ها بالغ شدند با اسپرم مناسب، تخمك را بارور مي‌كنند. بر حسب اينكه اسپرم به چه روشي سبب باروري تخمك شود روشهاي مختلفي وجود دارد. به عنوان مثال چنان‌كه اسپرم‌ها به تعداد مشخص در محيط كشت حاوي تخمك تلقيح شوند تا اسپرم داراي تحرك، شكل و فيزيولوژي مناسب بتواند تخمك را بارور كند، اين روش آي وي اف ناميده مي‌شود. اما در صورتيكه اسپرم مناسب انتخاب شود و با استفاده از دستگاه ميكرواينجكشن به داخل تخمك تلقيح شود اين روش تزريق داخل سيتوپلاسمي اسپرم يا Intracytoplasmic sperm injection يا ICSI كه به اختصار ايكسي ناميده مي‌شود.
لقاح مصنوعي چيست و چگونه انجام مي‌شود؟
اگر بخواهيم لقاح مصنوعي را دقيق‌تر شرح دهيم، بايد بگوييم: در اين فرايند درماني تخمك‌هاي فرد با اسپرم همسرش وارد چرخه‌ي درمان مي‌شوند. روش ديگر اين درمان استفاده از رويان، اسپرم يا تخمك‌هاي افراد ديگر است. در برخي مواقع نيز از شخصي كه حامل رويان يا اصطلاحا حامل حاملگي است نيز بهره برده مي‌شود. حامل، زني است كه رويان را در رحم خود براي پرورش نگه مي‌دارد.
اينكه روش لقاح مصنوعي به‌خوبي نتيجه دهد، وابسته به عوامل گوناگوني است؛ مثلا سن و علت ناباروري در ميزان اثربخشي اين روش مهم است، ضمن اينكه IVF بسيار زمان بر، پرهزينه و بعضا دشوار است. اگر بيش از يك رويان در رحم قرار بگيرد، لقاح مصنوعي منجر به بارداري با دو جنين خواهد شد و بارداري چندگانه صورت مي‌گيرد. پزشك متخصص شيوه‌ي درماني را براي زوج خواهان اين روش شرح مي‌دهد و ضمن بيان خطرهاي احتمالي آن به افراد، درباره مؤثربودن يا نبودن اين درمان توضيحاتي ارائه مي‌كند.
لقاح مصنوعي به روشهاي مختلفي انجام مي‌شود و تفاوت اين روش‌ها به دليل تفاوت در انجام هريك از مراحل بالاست. ميزان موفقيت لقاح مصنوعي به عوامل مختلفي وابسته است، از جمله سن زوجين و نيز درجه سلامت توليد مثلي در آنها. پزشك جهت القاي تخمك گذاري به شما دارو مي دهد. هنگامي كه شما تخمك گذاري كرديد، زوج تان يك نمونه اسپرم توليد مي كند، كه «شسته» خواهد شد؛ يك فرايند كه سر سخت ترين اسپرم ها را در مقدار كمي از مايع منتقل و متمركز مي كند.
لقاح مصنوعي براي اولين بار در دنيا در سال ۱۹۷۸ در انگلستان توسط دكتر رابرت ادواردز انجام شد كه جايزه نوبل فيزيولوژي و پزشكي را در سال ۲۰۱۰ براي وي به ارمغان آورد. لوئيزي براون، كودك حاصل از اين لقاح در ۲۵ ژوئيه ۱۹۷۸ به دنيا آمد. از آن تاريخ تاكنون حدود ۵ ميليون كودك به اين روش در دنيا متولد شده‌اند.
آماده سازي لقاح مصنوعي
زمان بندي بسيار مهم است، زيرا پنجره و فرصت لقاح كمي بيشتر از دوازده ساعت از انتشار تخمدان مي گذرد. براي افزايش شانس موفقيت، چرخه قاعدگي خانم از نزديك مشاهده مي شود، غالباً از كيت هاي تخمك گذاري، سونوگرافي يا آزمايش خون استفاده مي شود، مانند آزمايش دماي پايه بدن بيش از حد، بدون توجه به رنگ و بافت مخاط واژن و نرمي بيني دهانه رحم او براي بهبود ميزان موفقيت بيماري AI ممكن است از داروهايي براي ايجاد يك چرخه تحريك استفاده شود، اما استفاده از چنين داروهايي همچنين منجر به افزايش احتمال تولد چندگانه مي شود.
اسپرم را مي توان تازه يا شستشو داد. شستشوي اسپرم احتمال لقاح را افزايش مي دهد. قبل و بعد از غلظت اسپرم متحرك شمرده مي شود. اسپرم از بانك اسپرم به مدت يك دوره منجمد و قرنطينه مي شود و اهدا كننده قبل و بعد از توليد نمونه آزمايش مي شود تا از عدم انتقال بيماري منتقل شود. براي حمل و نقل تازه، از مايع مني استفاده مي شود.
اگر اسپرم توسط اهدا كننده خصوصي اعم از مستقيم يا از طريق آژانس اسپرم تهيه شود، معمولاً تازه تهيه مي شود، منجمد نمي شود و قرنطينه نمي شود. اسپرم اهدا كننده اي كه از اين طريق تهيه مي شود ممكن است مستقيماً به زن گيرنده يا شريك زندگي وي داده شود يا ممكن است در ظروف مخصوص عايق بندي شده منتقل شود. بعضي از اهدا كنندگان دستگاه انجماد مخصوص خود را دارند تا اسپرم خود را منجمد و ذخيره كنند.
درباره لقاح مصنوعي,آشنايي با لقاح مصنوعي
عمده‌ي موفقيت لقاح مصنوعي به سن شما بستگي دارد
تكنيك هاي لقاح مصنوعي
مايع مني استفاده شده يا تازه، خام يا منجمد استفاده مي شود. در جايي كه اسپرم اهدا كننده توسط بانك اسپرم تأمين مي شود، هميشه قرنطينه و يخ زده مي شود و قبل از استفاده نياز به ذوب شدن آن است. اسپرم به صورت ايده آل پس از 2-3 روز پرهيز از آب اهدا مي شود، بدون روغن كاري زيرا روانكار مي تواند تحرك اسپرم را مهار كند. وقتي تخمك رها شد، بسته به روشي كه مورد استفاده قرار مي گيرد ، مايع مني وارد واژن، رحم يا دهانه رحم زن مي شود.
گاهي اوقات اسپرم دو بار در يك چرخه درماني قرار مي گيرد.
روش انجام لقاح مصنوعي داخل رحمي
تلقيح داخل رحمي (ICI) در طي مقاربت ، انزال مايع مني توسط آلت تناسلي به داخل مهبل را شبيه سازي مي كند. اين بدون درد است و ساده ترين ، ساده ترين و رايج ترين روش تلقيح مصنوعي است. ICI شامل ورود مايع مني شسته نشده يا خام به داخل مهبل در ورودي دهانه رحم است كه معمولاً از طريق سرنگ بدون سوزن استفاده مي شود.
ICI معمولاً در خانه ، توسط خود تلقيح و لقاح پزشك استفاده مي شود. مايع مني خام از يك اهدا كننده خصوصي ممكن است براي ICI استفاده شود. مايع مني تهيه شده توسط يك بانك اسپرم كه براي استفاده ICI يا IUI تهيه شده است براي ICI مناسب است.
در حين ICI ، هوا از سرنگ بي سوزني خارج مي شود كه سپس با مايع مني پر شده است كه مجاز به مايع سازي آن است. يك سرنگ مخصوص طراحي شده، گسترده تر و با انتهاي گرد تر ممكن است براي اين منظور استفاده شود. هر هواي ديگري كه محصور شود با فشار دادن پيستون به جلو، از بين مي رود. زن بر روي پشت خود دراز مي كند و سرنگ در مهبل وارد مي شود. در هنگام قرار دادن سرنگ، مراقبت بهينه است، به طوري كه نوك تا حد ممكن به ورودي دهانه رحم نزديك باشد.
براي اين منظور ممكن است از اسپكولوم واژن استفاده شود. سپس پيوندگر به آرامي به جلو رانده مي شود و مايع مني موجود در سرنگ به آرامي در اعماق مهبل خالي مي شود. مهم است كه سرنگ به آرامي براي بهترين نتايج خالي شود. سرنگ ممكن است براي چند دقيقه قبل از برداشتن در محل باقي مانده باشد.
زن مي تواند خود را به ارگاسم برساند تا دهانه رحم به درون مايع مني فرو رود و مجدداً نزديكي واژينال را تكرار كند و اين ممكن است ميزان موفقيت را بهبود بخشد. به زن توصيه مي شود كه براي بهبود سطح موفقيت، حدوداً نيم ساعت دراز بكشيد.
يك تلقيح در طول يك چرخه معمولاً كافي است. تلقيح اضافي ممكن است شانس بارداري را بهبود ندهد.
روان كننده هاي معمولي جنسي نبايد در اين فرآيند مورد استفاده قرار گيرند، اما براي افزايش سهولت و راحتي مي توان از روان كننده هاي خاص يا روان كننده هاي سازگار با اسپرم استفاده كرد.
هنگام انجام در خانه بدون حضور متخصص، هدف قرار دادن اسپرم در مهبل (گردن رحم) در گردن دهانه رحم ممكن است دشوارتر باشد و اثر آن ممكن است پر شدن واژن با مايع مني باشد، نه هدف قرار دادن آن به طور خاص در ورودي دهانه رحم.
بنابراين اين روش گاهي اوقات به عنوان تلقيح داخل دهان (IVI) گفته مي شود. اسپرم هاي تهيه شده توسط بانك اسپرم منجمد مي شوند و بايد قبل از تلقيح اجازه ذوب شوند. انتهاي بسته شده ني خود بايد قطع شود و انتهاي باز ني معمولاً مستقيماً بر روي نوك سرنگ ثابت شود و اجازه مي دهد محتويات داخل سرنگ كشيده شوند.
اسپرم بيش از يك كاه عموماً در همان سرنگ قابل استفاده است. در جايي كه از مايع مني تازه استفاده مي شود، بايد اجازه دهيد قبل از وارد كردن آن به داخل سرنگ، مايع شود، يا در عوض، سرنگ ممكن است مجدداً بارگيري شود.
درپوش مفهومي كه نوعي دستگاه مفهوم است، ممكن است به دنبال تلقيح در مهبل وارد شود و ممكن است براي چند ساعت در محل باقي بماند. با استفاده از اين روش، ممكن است يك زن فعاليت هاي معمول خود را انجام دهد در حالي كه درپوش گردن رحم مايع مني را در مهبل نزديك ورودي دهانه رحم نگه مي دارد.
طرفداران اين روش ادعا مي كنند كه شانس تصور را افزايش مي دهد. يكي از مزاياي دستگاه مفهوم اين است كه ممكن است از مايع مني تازه و غير مايع استفاده شود. ممكن است مذكر مستقيماً درون كلاه انزال شود تا مني تازه آن سريعاً بدون صبر براي مايع شدن در واژن وارد شود ، اگرچه ممكن است از يك ليوان مجموعه نيز استفاده شود.
نوزادان لقاح مصنوعي, شناخت لقاح مصنوعي
IVF بسيار زمان بر، پرهزينه و بعضا دشوار است
روشهاي ديگري نيز ممكن است براي وارد كردن مايع مني در مهبل استفاده شود، بخصوص كه شامل كاربردهاي مختلفي از درپوش است. به عنوان مثال، ممكن است پر از اسپرم شود كه نيازي به مايع شدن نداشته باشد.
از طرف ديگر، ممكن است يك كلاه مخصوص برداشتن با يك لوله متصل، خالي داخل مهبل وارد شود و پس از آن مايع مني داخل مايعات ريخته شود. اين روش ها به گونه اي طراحي شده اند كه مني را تا حد ممكن به دهانه رحم نزديك مي كند و در آنجا نگهداري مي شود تا شانس تصور را افزايش دهد.
تلقيح داخل رحمي
تلقيح داخل رحمي (IUI) شامل تزريق اسپرم شسته شده در رحم با سوند است. در صورت استفاده از مايع مني شسته نشده، به دليل داشتن محتواي پروستاگلاندين ها، ممكن است گرفتگي رحم ايجاد شود، مني را بيرون بياورد و باعث ايجاد درد شود. (پروستاگلاندين ها همچنين تركيباتي هستند كه باعث انقباض ميومتر و بيرون كشيدن قاعدگي ها از رحم، در دوران قاعدگي مي شوند.) استراحت روي تخت براي پانزده دقيقه پس از IUI براي زن بهتر است كه ميزان بارداري را افزايش دهد.
علائم مربوط به انجام تلقيح داخل رحمي معمولاً يك عامل مرد متوسط، ناتواني در انزال در مهبل (واژن) و ناباروري ايديوپاتيك است.
بر خلاف ICI ، لقاح مصنوعي داخل رحمي به طور معمول براي انجام عمل نياز به پزشك دارد. يكي از الزامات اين است كه حداقل يك لوله قابل نفوذ داشته باشد كه با هيستروسالپينوگرافي ثابت شود. مدت ناباروري نيز مهم است. زن زير 30 سال با IUI شانس بهينه دارد. براي مرد ، TMS بيش از 5 ميليون در ميلي ليتر بهينه است. در عمل، اسپرم اهدا كننده اين معيارها را برآورده مي كند. يك چرخه اميدواركننده، دوراني است كه دو فوليكول با اندازه گيري بيش از 16 ميلي متر و استروژن بيش از 500 ميلي گرم در ميلي ليتر در روز تجويز hCG ارائه مي دهد. دوره كوتاهي از پرهيز از انزال قبل از تلقيح داخل رحمي با ميزان بارداري بالاتر همراه است. با اين حال، دولت آگونيست GnRH در زمان كاشت نتيجه آزمايش حاملگي در چرخه تلقيح داخل رحمي را طبق يك كارآزمايي كنترل شده تصادفي بهبود نمي بخشد.
IUI روش مؤثرتري براي تلقيح مصنوعي نسبت به ICI است و به دليل ميزان موفقيت بالاتري كه دارد، معمولاً روش تلقيح انتخاب براي زنان مجرد و لزبين است كه از مايع منعكس كننده در مركز باروري استفاده مي كنند و افرادي كه احتمال باروري در آنها كمتر است. خودشان امكان وارد كردن اسپرم به طور مستقيم در رحم، احتمال بهتر تخمدان فراهم مي شود.
همچنين روشي است كه توسط زوجيني كه از اسپرم اهدا كننده در مركز باروري استفاده مي كنند، استفاده مي شود.
مراحلي كه براي انجام لقاح مصنوعي داخل رحمي انجام مي شود عبارتند از: تحريك تخمدان خفيف كنترل شده (غير مجاز مي باشد)، القاي تخمك گذاري، خازن مايع مني و پشتيباني فاز لوتئال.
IUI را مي توان در رابطه با هيپراستيمولاسيون تخمدان كنترل شده (COH) استفاده كرد. كلوميفن سيترات خط اول است، لتروزول خط دوم است، به منظور تحريك تخمدان ها قبل از حركت به IVF . هنوز سن پيشرفته مادر باعث كاهش ميزان موفقيت مي شود.
زنان 38-39 ساله در دو دوره اول فشارخون تخمدان و IUI موفقيت معقول و منطقي دارند. با اين حال، براي زنان بالاي 40 سال، به نظر مي رسد پس از يك چرخه واحد COH / IUI هيچ فايده اي ندارد. بنابراين، متخصصان پزشكي توصيه مي كنند لقاح آزمايشگاهي را بعد از يك چرخه COH / IUI شكست خورده براي زنان بالاي 40 سال مورد بررسي قرار دهند.
تلقيح مضاعف داخل رحمي از نظر تئوريك با كاهش خطر از دست رفتن پنجره حاصلخيز هنگام تخمك گذاري، ميزان بارداري را افزايش مي دهد. با اين حال، يك كارآزمايي تصادفي از تلقيح پس از تحريك تخمدان هيچ تفاوتي در ميزان تولد زنده بين تلقيح داخل رحمي منفرد و دو برابر مشاهده نكرد.
عوارض لقاح مصنوعي, عوارض و فوايد لقاح مصنوعي
آمادگي براي لقاح مصنوعي
تلقيح داخل لوله اي لقاح
تلقيح داخل لوله اي توبوپريتونئال (IUTPI) شامل تزريق اسپرم هاي شسته شده در رحم و لوله هاي فالوپي است. سپس دهانه رحم براي جلوگيري از نشت مهبل مهار مي شود، به بهترين وجه با يك اسپكولوم دوتايي مهره مخصوص (DNB) ويژه طراحي شده. اسپرم مخلوط مي شود تا يك حجم 10 ميلي ليتر ايجاد كند، براي پر كردن حفره رحم كافي است، از قسمت بينابيني لوله ها و آمپول عبور كرده و در نهايت به حفره صفاقي و كيسه داگلاس مي رسد كه در آنجا با مخلوط peritoneal و مايع فوليكول IUTPI مي تواند در ناباروري غير قابل توضيح، نازايي نرمي خفيف يا متوسط مردان و آندومتريوز خفيف يا متوسط مفيد باشد. در زير باروري غير لوله اي، پرفيوژن اسپرم لوله فالوپي ممكن است روش برتر براي تلقيح داخل رحمي باشد.
تلقيح داخل لوله اي
تلقيح داخل رحمي (ITI) شامل تزريق اسپرم شسته شده به لوله فالوپ است، اگرچه اين روش ديگر به طور كلي در مقايسه با IUI اثر مفيدي ندارد. با اين وجود، ITI نبايد با انتقال gamete intrafallopian اشتباه گرفته شود، جايي كه تخم ها و اسپرم ها در خارج از بدن زن مخلوط مي شوند و سپس بلافاصله در لوله فالوپي جايي كه لقاح صورت مي گيرد وارد مي شوند.
ميزان بارداري
ميزان حاملگي موفقيت آميز براي لقاح مصنوعي 10-15٪ در هر چرخه قاعدگي با استفاده از ICI ، و 20-20٪ در هر چرخه براي IUI است. در IUI ، حدود 60 تا 70٪ بعد از 6 چرخه به بارداري رسيده اند.
با اين حال، اين ميزان بارداري ممكن است بسيار گمراه كننده باشد، زيرا بسياري از عوامل بايد پاسخي معنادار را وارد كنند، به عنوان مثال تعريف موفقيت و محاسبه كل جمعيت. اين ميزان مي تواند تحت تأثير سن، سلامت كلي توليد مثل باشد، و اگر بيمار در هنگام لقاح ارگاسم داشته باشد. ادبيات پس از تلقيح در مورد بي حركتي در تضاد است.
داده هاي قبلي حاكي از آن است كه از نظر آماري معني دار است كه بيمار 15 دقيقه بعد از تلقيح بي تحرك باقي بماند، در حالي كه مقاله ديگر بررسي ادعا مي كند كه اينگونه نيست. نكته قابل توجه اين است كه در صورت افزايش شانس باعث مي شود بيمار يا سيستم مراقبت هاي بهداشتي به مدت 15 دقيقه بي حركت بمانند. براي زوجيني كه داراي نازايي غير قابل توضيح هستند، IUI تحريك نشده مؤثرتر از ابزار طبيعي درك است.
ميزان حاملگي همچنين به تعداد اسپرم كل يا به طور خاص ، تعداد اسپرم متحرك (TMSC)، كه در يك چرخه استفاده مي شود بستگي دارد. با افزايش TMSC، ميزان موفقيت افزايش مي يابد ، اما در صورت محدود شدن ساير عوامل در موفقيت، موفقيت تا حد معيني خواهد بود. ميزان بارداري خلاصه دو چرخه با استفاده از TMSC 5 ميليون (ممكن است يك TSC از 10 ميليون پوند در نمودار باشد) در هر چرخه به طور قابل توجهي بالاتر از يك چرخه منفرد با استفاده از TMSC از 10 ميليون است. با اين حال ، اگرچه مقرون به صرفه تر است ، استفاده از TMSC پايين نيز ميانگين زمان لازم براي رسيدن به بارداري را افزايش مي دهد. زناني كه سن آنها در حال تبديل شدن به عامل اصلي باروري است ، ممكن است مايل به گذراندن اوقات اضافي نباشند.
تلقيح مصنوعي در بسياري از حيوانات غير انساني از جمله گوسفند، اسب، گاو، خوك، سگ، حيوانات شجره نامه به طور كلي، حيوانات باغ وحش، بوقلمون و موجودات به اندازه ريزه زنبورهاي عسل و به همان اندازه عظيم اوركاها (نهنگ هاي قاتل) استفاده مي شود.
تلقيح مصنوعي حيوانات مزرعه در جهان توسعه يافته ، به ويژه براي پرورش گاوهاي لبني (75٪ از كل تلقيح) شايع است. با استفاده از اين روش ، خوك ها نيز پرورش مي يابند (حداكثر 85 درصد از كل تلقيح). اين يك وسيله اقتصادي براي يك دامدار براي بهبود گله هاي خود با استفاده از نرهاي داراي صفات بسيار مطلوب فراهم مي كند.
اگر چه در گاو و خوك معمول است، AI در پرورش اسب به طور گسترده اي انجام نمي شود. تعداد كمي از انجمن هاي اسب در آمريكاي شمالي فقط اسب هايي را مي گيرند كه توسط "پوشش طبيعي" يا "خدمات طبيعي" تصور شده اند - جفت گيري واقعي فيزيكي يك ماديان به يك غرفه - كلوپ جوكي كه برجسته ترين آنهاست، به عنوان هيچ AI در پرورش Thoroughbred مجاز است. ساير ثبت ها مانند AQHA و ثبت نام هاي خون گرم امكان ثبت اسلب ايجاد شده از طريق AI را فراهم مي كنند و اين روند بطور گسترده اي مورد استفاده قرار مي گيرد كه به پرورش ماديان اجازه مي دهد تا غرفه هايي كه در همان تأسيسات - يا حتي در همان كشور - ساكن نيستند - از طريق مني منجمد يا منجمد منتقل شده استفاده كنند.
در حفاظت از گونه هاي مدرن، از جمع آوري مايع مني و تلقيح مصنوعي نيز در پرندگان استفاده مي شود. در سال 2013 دانشمند دانشگاه Justus-Liebig-Giessen آلمان ، از گروه كاري مايكل ليرز ، كلينيك پرندگان ، خزندگان ، دوزيستان و ماهي ، تكنيك جديدي را براي جمع آوري مايع مني و تلقيح مصنوعي در طوطي ها توليد اولين ماكاو جهان با توليد مثل كمكي تهيه كرد.
دانشمنداني كه با اورك هاي اسير كار مي كردند توانستند در اوايل دهه 2000 پيشگام اين تكنيك شوند و در نتيجه "نخستين برداشت موفقيت آميز، منجر به فرزندان زنده، با استفاده از تلقيح مصنوعي در هر گونه گونه دريايي" انجام گرفت. جان هارگروو، مربي Seaworld، كاساتكا را اولين اركاني مي داند كه هوش مصنوعي دريافت مي كند.
برچسب: ،